लमजुङ— यहाँका अधिकांश घरबासमा (होमस्टे) पर्यटक घट्न थालेसँगै यसको असर आम्दानीमा परेको छ। वर्षा लागेसँगै लमजुङमा सञ्चालित घलेगाउँ, भुजुङ, सिउरुङ, राइनासकोट, काउलेपानी, तुर्लुङकोट, भुस्मे तामाङ, नरुवाल मगरगाउँ, घेर्मुलगायतका घरबासमा पर्यटक आगमन सङ्ख्या घट्दा आम्दानी पनि घट्न थालेको हो।  

घरबाससम्म पुग्ने बाटो बिग्रिएको, दृश्यावलोकन स्पष्टता नहुने, यात्रा कठिन र जोखिमपूर्ण हुन थालेपछि पर्यटक आगमनमा कमी आएको हो। सञ्चालकहरु बर्खाको  करिब तीन महिना घरबास पर्यटकविहीन जस्तै हुने बताउँछन्। 

दक्षिण एसियाकै नमुना ग्रामीण पर्यटकीय क्होंलासोथर गाउँपालिका–३ मा अवस्थित घलेगाउँ घरबास (होमस्टे) मा दैनिक तीन सयभन्दा बढी पर्यटक आउने गरे पनि बर्खा लाग्न थालेसँगै पर्यटक आगमन पातलो हुँदै गएको छ। घलेगाउँ घरबास व्यवस्थापक समितिका कार्यालय सचिव दीर्घ घलेले बर्खासँगै पर्यटक पातलिएको हो। 

केही समय अघिसम्म सामान्यतयाः दैनिक एक सयभन्दा बढी तथा शुक्रबार र शनिबार बिदाामा दुई सय ५० जनासम्म पर्यटक आगमन भए पनि केही दिनयता दैनिक औसतमा पाँच–सात जना मात्र पर्यटक आगमन भइरहेको उहाँको भनाइ छ। ‘बर्खा लागेपछि पर्यटक घटेका छन्, असोज महिना लागेपछि मात्रै अब पर्यटक बढ्छन्,’ उनले भने। पर्यटकीय मौसममा यहाँका घरबास सञ्चालकले मासिक ३० हजारदेखि ६० हजारसम्म कमाउने गरेको कार्यालय सचिव तथा घरबास सञ्चालक गुरुङले बताए। 

समुद्री सतहबाट एक हजार छ सय मिटर उचाइमा रहेको बेँसीसहर नगरपालिका–३ काउलेपानी घरबासमासमेत पर्यटक आगमन घटेको छ। एक हप्ताअघिसम्म ५०–६० जनादेखि एक सयभन्दा बढी पर्यटक आगमन भइरहे पनि यतिबेला मुस्किलले १०–१२ जना पर्यटक आगमन हुन थालेको ग्रामीण काउँलेपानी घरबास व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष देवबहादुर गुरुङले बताए। कुनै दिनमा पर्यटक नै शून्य हुन थालेको उनले बताए।

पर्यटक नआएपछि यहाँका घरबास सञ्चालक धान रोप्ने, कोदोको बीउ राख्ने, च्याउलगायत काममा व्यस्त हुनाले पर्यटक आउँदा गाउँमा सञ्चालित १५ घरले प्रतिघरबास ४०–५० हजार मासिक आम्दानी भइरहे पनि यतिबेला मुस्किलले आठ–१० हजार मात्र मासिक आम्दानी हुने गरेको उनले बताए। 

समुन्द्री सतहदेखि एक हजार आठ सय ५४ मिटरको उचाइमा रहेको मस्र्याङ्दी गाउँपलिका–३ सिउरुङ घरबासमा पर्यटक शून्य नै भइरहेको छ। मुलुकमा कोरोनापश्चात् लयमा फर्किन नसकेको यस घरबासमा फागुन महिनासम्म केही पर्यटक आए पनि चैतयता एक जना पनि पर्यटक आगमन हुन नसकेको सिउरुङ घरबास सञ्चालक समितिका सदस्य तथा मस्र्याङ्दी गाउँपालिकाको कार्यपालिका सदस्य परकाशी गुरुङले बताए। 
    
लमजुङमा विसं २०५७ देखि घलेगाउँ घरवास कार्यक्रम ९होमस्टे० सुरु गरिएको थियो। यो जिल्लाकै पहिलो घरबास कार्यक्रम हो। समुद्री सतहबाट दुई हजार एक सय मिटर उचाइमा रहेको प्राकृतिक छठाले भरिपूर्ण आदिवासी जनजातिमध्ये तमु (गुरुङ) को उद्मस्थल तथा घले राजाले अन्तिम राज्य सञ्चालन गरेको गाउँ हो घलेगाउँ। यहाँ ३२ दलित र ९३ गुरुङ परिवार गरी एक सय २५ घरधुरीका स्थानीय बसोबास गर्दछन्। यहाँ ४४ घरबास सञ्चालित छन्। 

विसं २०६२–६३ को जनआन्दोलनपछि देशमा गणतन्त्र स्थापना भएसँगै गठन भएको संयुक्त सरकारको परराष्ट्रमन्त्रीस्तरीय सार्क बैठकले नेपाल सरकारको पहलमा घलेगाउँलाई सार्क राष्ट्रकै नमुना ग्रामीण पर्यटन गाउँ घोषणा गरेको थियो। यहाँबाट मनास्लु हिमाल, ङादीचुली (डा हर्क हिमाल), अन्नपूर्ण हिमाल (दोस्रो), अन्नपूर्ण हिमाल (चौँथो), माछापुछ्रे हिमाल, हिमालचुली, लमजुङ हिमाल र बुद्ध हिमाल देख्न सकिन्छ।
 
यहाँ घले राजामध्येका अन्तिम घलेराजा ज्याल्बु रुजा क्लेको शालिक राखिएको छ। यहाँ आउने पर्यटकलाई घरबास सञ्चालकले गाउँघरमै उब्जाएका अग्र्यानिक परिकारहरु मकै, कोदो, भटमास, रायोको साग, सिस्नोको खोले, लोकल कुखुरा, खसीबोका, भेडाको मासुलगायत परिकार खुवाउने गर्दछन्। 

काउलेपानी घरबास सन् २०११ देखि सञ्चालन गरिएको थियो । त्यहाँबाट लमजुङ दरबार, विभिन्न हिमाललगायत रमणीयस्थल देख्न सकिन्छ। २६ घरधुरी रहेकामध्ये १५ घरमा घरबास सञ्चालन गरिएका छन्। यहाँ नेवार, गुरुङ, भुजेललगायत विभिन्न समुदायको बसोबास रहेको छ।