काठमाडौं— मानव बस्तीहरू मध्ये युरोप पृथ्वीको सबैभन्दा चिसो महादेश हो। बढ्दो तापक्रमका कारण यहाँ गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्यामा ठूलो वृद्धि हुनसक्छ। शताब्दीको अन्त्यसम्ममा गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या तीन गुणासम्म बढ्न सक्छ।

प्रकृति र वातावरणमा तीव्र परिवर्तनका बीच युरोपमा बढ्दो गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ। यो शताब्दीको अन्त्यसम्ममा यो तीन गुणासम्म बढ्न सक्छ। इटाली र स्पेन जस्ता दक्षिणी युरोपका क्षेत्रहरू बढी जोखिममा हुनेछन् र त्यहाँ धेरै मृत्यु हुन सक्ने बताइएको छ।

‘ल्यान्सेट पब्लिक हेल्थ’ जर्नलमा प्रकाशित नयाँ अनुसन्धानबाट भविष्यको यो तस्बिर बाहिर आएको हो। यदि ग्लोबल वार्मिङको गति तीन वा चार डिग्री सेल्सियससम्म बढ्यो भने गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या पनि गम्भीर हुने अनुसन्धानकर्ताहरूले बताएका छन्।

यस अध्ययनमा अन्वेषकहरूले उल्लिखित परिस्थितिहरू ग्लोबल वार्मिङमा तीन डिग्री सेल्सियसको वृद्धिमा आधारित छन्। नोभेम्बर २०२३ मा संयुक्त राष्ट्र प्रतिवेदनले यदि वर्तमान नीतिहरू पालना गरियो भने, यो शताब्दीमा ग्लोबल वार्मिङ ३ डिग्री सेल्सियसमा सीमित हुन सक्ने बताएको थियो।

सन् २१०० पछि तापक्रम अझै बढ्ने अनुमान गरिएको छ किनभने कार्बन उत्सर्जन अझै नेट-शून्य स्तरमा पुग्ने अपेक्षा गरिएको छैन। हामी धेरै आशावादी भए पनि पेरिस जलवायु सम्झौतामा तोकिएको डेढ डिग्री सेल्सियसको लक्ष्य हासिल हुने सम्भावना १४ प्रतिशत मात्रै छ।

गत वर्ष युरोपमा गर्मीका कारण ४७ हजारभन्दा बढीको मृत्यु भएको थियो। दक्षिणी युरोपका देश सबैभन्दा बढी प्रभावित भएका छन्। सबैभन्दा बढी ग्रीस, इटाली, स्पेन र बुल्गेरियामा यस्तो मृत्यु भएको छ। यो जानकारी बार्सिलोना इन्स्टिच्युट फर ग्लोबल हेल्थले जारी गरेको हो।

२०२३ वैज्ञानिकहरूको ज्ञानको लागि संसारले देखेको सबैभन्दा तातो वर्ष थियो। बढ्दो तापक्रमसँग मानिसहरूलाई अझ अनुकूल बनाउने प्रयास विगत दुई दशकमा नगरिएको भए मृत्यु हुनेको सङ्ख्या ८० प्रतिशतभन्दा बढी हुन सक्ने थियो।

जलवायु परिवर्तनको असरबाट पृथ्वीको कुनै पनि कुना अछूतो रहे पनि कतिपय क्षेत्र थप समस्यामा छन्। चिसो महादेश युरोप सबैभन्दा छिटो न्यानो हुँदैछ। युरोपको जलवायु एजेन्सी कोपर्निकसले यस वर्षको आफ्नो प्रतिवेदनमा युरोपको तापक्रम विश्वव्यापी औसतभन्दा झण्डै दोब्बरले बढिरहेको बताएको छ।

पछिल्लो पाँच वर्षको औसत तापक्रमले विश्वव्यापी वृद्धि औद्योगिकीकरण अघिको तुलनामा १.३ प्रतिशतले बढी भए पनि युरोपमा २.३ डिग्रीले वृद्धि भएको देखाउँछ।

अहिले युरोपमा चिसोका कारण बढी मानिसको मृत्यु भएको छ। ल्यान्सेट अध्ययनका अनुसार सन् १९९१ देखि २०२० सम्म युरोपभर चिसो र गर्मी दुवैका कारण मृत्यु हुनेको वार्षिक सङ्ख्या ४ लाख ७ हजार ५३८ थियो। जसमध्ये चिसोका कारण ३ लाख ६३ हजार ८०९ जनाको मृत्यु भएको छ। तापक्रमका कारण मृत्युदर दक्षिणी युरोपमा बढी छ भने पूर्वी युरोपमा चिसोका कारण बढी मृत्यु भएको पाइएको छ।

सन् १९९१ र २०२० को बीचमा पश्चिमी युरोपको तुलनामा पूर्वी युरोपेली क्षेत्रमा चिसोका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या साढे दुई गुणा बढी थियो। उही समयमा, गर्मी सम्बन्धी मृत्यु उत्तरी युरोपको तुलनामा युरोपको दक्षिणी भागमा छ गुणा बढी थियो। अध्ययनका अनुसार तापक्रम बढेपछि चिसोका कारण हुने मृत्यु रोकिने वा घट्ने भन्ने होइन। यसमा सानो परिवर्तनको अपेक्षा गरिएको छ। तर, त्यसपछि गर्मीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या धेरै हुनेछ।

अत्यधिक गर्मी एक चरम मौसम अवस्था हो। जब हामी तातो महसुस गर्छौं, हाम्रो शरीरले प्राकृतिक एसी चलाएर अर्थात पसिना बगाएर आफूलाई चिसो पार्ने प्रयास गर्छ। यो प्रणालीको पनि आफ्नो सीमा छ। अत्यधिक गर्मीले हाम्रो शरीरलाई धेरै किसिमले असर गर्छ। शरीरबाट पसिनासँगै पानी र नुन पनि बग्छ। यदि तपाई धेरै पसिना आउनुहुन्छ भने, निर्जलीकरण हुन सक्छ। शरीरमा रगतको मात्रा कम हुन सक्छ र यस्तो अवस्थामा रक्तचाप सामान्य रहँदैन। जसका कारण मिर्गौलाले काम गर्न छाड्न सक्छ। कम रक्तचाप र मुटुको धड्कन बढ्दा मुटुमा चाप बढ्ने र हृदयघात हुन सक्छ।

अत्यधिक गर्मीको सामना गर्न, शरीरको आन्तरिक मेसिनरीले छालालाई चिसो पार्न रगत प्रवाह बढाउँछ। जसका कारण शरीरका अन्य भागमा रगत र अक्सिजनको आपूर्ति कम हुन सक्छ। यो प्रक्रियाले एक चक्र सुरु गर्न सक्छ जसमा धेरै अंगहरूले काम गर्न रोक्न सक्छ।