काठमाडौं— सन् १९७८ जुलाई २५ रातको करिब ११:३० बजे इङ्ग्ल्याण्डको म्यानचेस्टर जिल्ला अस्पताल बाहिर भीड जम्मा भएको थियो। यो भीडमा बिरामी र तिनका परिवार होइन डाक्टर र पत्रकार थिए। लेबर रुमबाट बालिका जन्मिएको खबर आयो।

सबैजना खुशीले उफ्रिए। भोलिपल्ट संसारभरका पत्रपत्रिकाको हेडलाइन थियो– ‘विश्वको पहिलो टेस्टट्युब बेबीको जन्म। ति बालिकाको नाम लुइस ब्राउन थियो।

त्यसयता यही दिन अर्थात् जुलाई २५ लाई विश्व भ्रूण विज्ञान दिवसका रूपमा मनाइन्छ।

यो चिकित्सा र विज्ञान को दुनियाँमा एक ठूलो उपलब्धि थियो। यो अद्भूत उपलब्धि स्त्री रोग विशेषज्ञ प्याट्रिक स्टेप्टो र वैज्ञानिक रोबर्ट एडवर्ड्सले गरेका थिए। उनले १० वर्षमा यो सफलता पाएका थिए।

आज हरेक वर्ष ५ लाखभन्दा बढी टेस्टट्युब उत्पादन हुन्छ। विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार सन् २०१८ सम्ममा विश्वमा ८० लाखभन्दा बढी टेस्टट्युब बेबीको जन्म भइसकेको छ। यो प्रवृत्ति तीव्र गतिमा बढिरहेको छ।

विज्ञानले अनगिन्ती मानिसहरूलाई आमाबाबु बन्ने खुशी दिएको छ, जसको लागि प्राकृतिक सीमाहरूका कारण यो सम्भव थिएन। यहाँ ध्यान दिनु पर्ने कुरा के हो भने हाम्रो बानी र खराब जीवनशैली विश्वभरि नै घट्दो प्रजनन दरको लागि धेरै हदसम्म जिम्मेवार छ।

पछिल्लो समय प्रजननमा समस्या भएपछि बच्चा जन्माउन आईभीएफको प्रयोग निकै बढेको देखिएको छ। 

आईभीएफ व्यवसायको तीव्र वृद्धिको कारण हाम्रो खराब जीवनशैली, खराब खानपान, कम शारीरिक गतिविधि र रक्सी र चुरोटको लत हो। यसका अलावा सचेतना पनि ठूलो कारण हो। यसअघि बाँझोपन भएमा यसको उपचारबारे मानिसहरूलाई जानकारी थिएन। यसअघि आईभीएफमार्फत बच्चा जन्माउनु परम्परा र धर्मको विरुद्धमा रहेको बताइन्थ्यो। समयसँगै मानिसहरूमा चेतना बढ्दै गएको छ र उनीहरू उपचारका लागि अगाडि बढिरहेका छन्।

पुरुष र महिला दुवैमा बाँझोपनको विभिन्न कारणहरू छन्। यदि महिला वा पुरुष दुवैमा बाँझोपनको समस्या छ भने प्राकृतिक रूपमा बच्चा जन्माउन सम्भव हुँदैन। यस्तो अवस्थामा आईभीएफ प्रविधिको सहारा लिनुपर्छ।

एलाइड मार्केट रिसर्चको एक रिपोर्टमा, २०२३ सम्म, विश्वव्यापी आईभीएफ सेवा बजारको व्यापार २.५६ लाख करोड रुपैयाँ बराबरको रहेको उल्लेख छ। सन् २०३३ सम्ममा यो बढेर ६.४ लाख करोड रुपैयाँ पुग्ने अनुमान गरिएको छ।

यसको मतलब यो अवधिमा यो व्यवसाय ९.३ प्रतिशतको चक्रवृद्धि वार्षिक वृद्धि दरमा बढ्नेछ। यस प्रतिवेदनमा आईभीएफ सेवाको व्यापार बढ्नुको पछाडि धेरै कारणहरू पनि उल्लेख गरिएको छ, जसका कारण मानिसहरूमा बाँझोपन बढिरहेको छ।

पुरुष र महिला दुवैमा बाँझोपनको विभिन्न कारणहरू छन्। यदि महिला वा पुरुष दुवैमा बाँझोपनको समस्या छ भने प्राकृतिक रूपमा बच्चा जन्माउन सम्भव हुँदैन। यस्तो अवस्थामा आईभीएफ प्रविधिको सहारा लिने गरिएको छ।